بررسی نظریه احیای تمدن اسلامی در اندیشه رهبران انقلاب اسلامی ایران و جنبش اخوان المسلمین مصر

نظریه احیای تمدن اسلامی، با تکیه بر ذخیره تمدنی امت اسلام در طول سده های گذشته، به دنبال ارائه تبیینی علمی از ساز و کار تشکیل تمدن نوین اسلامی است. بر اساس این نظریه، تمدن نوین اسلامی حاصل پیوند ساختاری قدیمی و محتوایی نوین است که مشتمل بر یافته های نسل جدید مسلمین و میراث گرانبهای گذشتگان خواهد بود. مساله ای که تحقیق پیش رو با روشی توصیفی تحلیلی به دنبال آن است، بررسی ابعاد این نظریه از نگاه رهبران انقلاب اسلامی ایران و جنبش اخوان المسلمین مصر است. آنچه تحقیق حاضر را از نمونه های مشابه خود متفاوت می سازد، مطالعه تطبیقی اندیشه رهبران انقلاب ایران و رهبران جنبش اخوان است. به نحوی که می توان دستیابی به نقاط اشتراک و افتراق رویکرد ایشان را مهم ترین نتیجه تحقیق پیش رو نامید. بر همین اساس، نگاه فرهنگ محور به تمدن،مهم ترین وجه اشتراک رهبران اسلامی است. به نظر ایشان تمدن در وهله اول به فرهنگ مولد خویش تعریف میشود. در حقیقت،تمدن اسلامی بیش ازآنکه به مثابه نظام کلان اجتماعی وساختاری فراگیر وگسترده شناخته شود،بر اساس جهان بینی ناب توحیدی خود تعریف میگردد؛زیراهویت وانسجام همه اجزای تمدن ناشی از همین بستر فرهنگی است. نتیجه چنین رویکردی، ارائه راهکارهای فرهنگی است. در این میان تلاش برای احیای اسلام اصیل و فرهنگ ناب توحیدی آن، اساسی ترین توصیه برای تحقق تمدن نوین اسلامی است. از سوی دیگر مهم ترین وجه افتراق رهبران مورد نظر، پایبندی علمی و عملی ایشان به دو جریان اعتقادی متفاوت است. تعلق رهبران ایران به جریان شیعی و پایبندی رهبران اخوان به جریان سلفی، زمینه ساز تفاوت هایی قابل تامل میان آنها شده است. بارزترین این تفاوت ها در پیشنهاد الگوی سیاسی مطلوب برای دوران پیش از تمدن و پس از آن، به چشم می خورد.